كشت سلولي موادغذايي ودگرگوني درتغذيۀ انسان ها :

تفاوت هاي انسان ها بسيارند ، ولي همۀ آنها داراي ويژگي مشترك خوردن يا تغذيه هستند . شايد پرسيده شود كه : چرا امروزه موضوع موادغذايي به يك مبحث عمومي تبديل شده است ؟ بحث هاي مربوط به محصولات مواد آلي (ارگانيك) ، اصلاح ژنيتكي مواد غذايي ، رهاكردن پرندگان ، رشد قيمت مواد غذايي ، غذاهاي آماده ، چگونگي تغذيۀ جمعيت در حال انفجار جهان و ميل مفرط به اينكه : بهترين مواد غذايي از كجا قابل دست يابي است ؟ ما را دگرگون نموده اند . يك مركز تحقيقاتي مرتبط با اين فناوري كه روي " موقع صرف غذا " ومهندسي ژنتيك غذاها متمركزشده است ، معتقد است كه اين موضوع زندگي وتغذيه انسان ها را دگرگون خواهد ساخت .از تخيّلات گرفته تا تغذيه وحتي فراتراز آن . بنابراين چه چيزي را از دست خواهيم داد ؟ روي مثال هاي زير نظر بدهيد .

تقويت وتحصيل كالري ها با ريز فناوري :

بحث هاي حاشيه دار مبني برچگونگي تغذيۀ انسان ها در آينده ، از زماني شروع شده است كه : دانشمند " روبرت فريتاس" به دليل يك ايدۀ او در اين زمينه مورد تجليل قرار گرفت ، كسي كه " نانو ربات " مشهور او با پرتوهاي ايزوتوپ فلز "گادولينيم" تقويت شده ، بايد در بين سلول هاي بدن انسان به گشت زني مي پرداخت وانرژي مازاد حاصل ازمواد غذايي خود را مستقيمأ به ديگرسلول ها عرضه مي نمود. البته اين موضوع فقط جايگزين " كالري غذاها" خواهد بود ، بنابراين براي اينكه بتوان بدن را پس از مرگ بعضي سلول ها با سلول هاي جديد همچنان آماده نگاه داشت ، به ويتامين و ساير تغذيه هاي مكمل نيز نياز خواهد بود . وبنابرپيشنهاد "استفان هاوكينگ" اين احتمال وجود دارد كه : اگر هواي سيّارۀ زمين سردتر بشود يا انسان ها مجبوربه ترك زمين شوند براي رهايي ازاين سرماي زياد وطاقت فرسا با بكارگيري ريز فناوري ، قرصي با اثر 10 ساله يا بيشتر قابل تهيه ومصرف خواهد بود .

توليد گوشت بدون نياز به حيوانات :

ضمن اينكه انسان ها تغذيه از طريق گياه خواري را ادامه داده وهمچنان بيشتر آن ها (گوشت خواران) كباب استيك تهيه شده از گوشت چهارپايان را ترجيح خواهند داد ولي همچنين اگراين طريق تغذيه بيش از اندازه ادامه يابد غيرقابل تحمل خواهد شد ، فريادهايي از قبيل : رهايي پرندگان از قفس ، رهايي از آنتي بيوتيك ها ورهايي از تغذيۀ گوشت با منشأ گياهي يا حيواني گواهي براين مدعا مي باشد . آيا تهيۀ گوشت بدون نياز به كشتن حيوانات ميّسراست ؟ يكي از راه هاي آن كه اتّفاقأ دركاهش جرم ها وگناهان وهمچنين افزايش كارآيي نيز مؤثر است راه علمي مي باشد ، بدين معني كه : كارخانه اي داشته باشيم كه گوشت پشت مازوي گاو توليد وعرضه نمايد . كه درمقايسه با گاوهاي مورد نياز ، آب وساير منابع كمتري نياز خواهد داشت . علاوه برآن احتمالا موجب بنيان گذاري شيوۀ اخلاقي مناسبي در اين زمينه خواهد شد . گسترش آزمايشگاه هاي مربوط به گوشت با منشأ غيرحيواني هنوز براي مصرف انساني به واقعيت نپوسته است . و هنوزبراي كشت سلولي وروياندن چنين گوشتي ، مشكلات بمراتب بزرگتراز شبيه سازي است . ولي تلاش ها در اين زمينه ادامه داشته است . ائتلاف چند شركت در اين رابطه و پي ريزي شركتي جديد ( تغذيه در آينده ) و پژوهشگران دانشگاهي وآزمايشگاهاي متعدد در سراسر دنيا، گواهي بر اين تلاش ها مي باشد . بنابرعقيدۀ پژوهشگري ( توكر)در اين زمينه : عاقبت كار شايد به آنجا بيانجامد كه براي خوش بو ولذيذ نمودن گوشت بتوان در بافت اين گوشت ها در هنگام كشت سلولي ، از برخي از سلول هاي بنيادي سبزيجات مرتبط نيز براي بهبودي بيشتر استفاده نمود . همچنين ايشان مي افزايد : در مورد مزه ولذيذي وويژه نمودن بافت اين گوشت ها با اتكا به موادي غيرگوشتي تا سرحد امكان پيش خواهيم رفت ، اوكسي است كه شيفتۀ افراد بشر ومنابع طبيعي ( تأمين پروتئين با استفاده ازمنابع طبيعي راغيركارآمي داند ) است . ومعتقد است تأمين گوشت به اين طريق علاوه بر مصرف كم آب وساير منابع ، امكان افزودني هاي خوش طعم گياهي و هوشمند سازي وتوليد كارخانه اي اين محصولات يكي پس ازديگري امكانپذير مي شود . گفتۀ چرچيل درسال 1932 دراين زمينه (گرچه به سال ها قبل برمي گردد ) جالب است : پنجاه سال پس ازاين با كشت جداگانۀ قسمت هاي مختلف بدن يك مرغ از اينكه بايد مدت ها منتظر بمانيم تا يك جوجه اي ، مرغ شود وما سينه يا بال آنرا براي خوردن سفارش دهيم ، رها خواهيم شد .

توليد موز بدون نياز به گياه آن : با عنوان موز2

تمام انواع موزهاي مصرف شده(باستثناء برخي ازآن ها مانند موز سبز) درچند دهۀ اخير بلحاظ ژنتيكي يكسان بوده اند . توليد غيرجنسي همۀ انواع اين موزها از درختي مربوط به واريتۀ (نوع) كاونديش بعمل ميآيد كه آن را به عنوان موز مي شناسيم . مزه ، بو ، بافت و حالت جهندگي ، تأثيرات خوب آن در بيماري ها رشته دلايلي است كه موجب گسترش كشت اين گياه شده است ، اما بررسي تهديدهاي ژنتيكي مجموعه اي از بيماريها كليد توليد غير جنسي است . دانشمندان وكشاورزان در پروژه اي با عنوان " توليد ژنتيكي وپيوندزني ژنتيكي " براي توليد غير جنسي "موز 2" درحال فعاليت هستند . نتيجه هرچه باشد ، شانس خوبي براي توليد يك نوع موزي متفاوت با آنچه كه تاكنون به عنوان موز شناخته ايم ، خواهيم داشت و به ليست توليد از طريق تقسيم سلولي يك محصول ديگراضافه خواهد شد. واين تنها مثال پديدارشدن زراعت تك محصولي نيست كه از آفت هراس داشته وقادربه دفاع ازخود نباشند .

محصولات زنبور عسل :

بنابر نظر دانشمندان ، يكي از سه نوع غذايي كه همراه با ويا بواسطۀ گرده افشاني زنبورها توليد مي شود ، وعسل نام دارد : خود ازطريق تقسيم سلولي توليد مي شود . زنبورها اولين حيوان زراعت كاري بوده اند كه قانون توليد الكل را به بشرآموخته اند. افزون برموارد فوق الذكر وظيفه مفيد گرده افشاني گياهان وعسل درماني رانيز اضافه نماييد ! مانند اينكه نيش زدن بدن انسان توسط زنبور موجب افزايش "كورتيزون " مي شود كه خود براي غلبه بر ورم مفاصل مفيد است . ديگر غذاهاي موجود در كندوي زنبور عسل مانند موم ، دانۀ گردة گياهان وغذاي شاهانۀ ژلاتيني خود زنبورها است كه خواص پزشكي وتقويت كنندگي ومغذّي دارند ، علاوه برآن عسل مجاور گياهان توليد مي شود ، مانند عسل "مانوكا" كه خواص ضد باكتريايي دارد. فعاليت هاي متعدد در زمينۀ آفت كش ها ، پرورش دهندگان انحصاري گياهان ، تعداد كندوهاي زنبورعسل تجاري را گسترش داد ، به عنوان مثال : آن ها را توسط كاميون براي گرده افشاني به مزارع انتقال مي دهند . كه در مقايسه با روند طبيعي فرآيند مذكور مشكلات كمتر شد . گرچه نقش زنبوران عسل از هزاران سال پيش درسيستم غذايي انسان ها بركسي پوشيده نيست ولي اين نقش بيشتراز گذشته باور پذير شده است ، كه هم بسبب محصولاتشان وهم بسبب گياه خواري شان بيش از گذشته مورد توجه قرارگرفته اند .

مهندسي زيست فناورانۀ غذاها :

شايد بتوان ادعا نمود كه در مهندسي ژنتيك هيچ چيزي باندازۀ " تغييرواصلاح زيست فناورانۀ غذاها " يا " تغيير واصلاح ژنتيكي ارگانيسم ها " بحث برانگيز نبوده است . ما انسان ها هزاران سال است كه مشغول پرورش دادن حيوانات وگياهان بوده ايم . البته جايگزين نمودن سريع اين شيوه هاي پرورش با پرورش هاي زيست فناورانه موجب آشفتگي خواهد شد . اما مرحله بعدي اين اقدامات ( تغيير واصلاح زيست فناورانۀ قسمت هاي مختلف بدن موجودات زنده ) كه دانشمندان را به خود مشغول خواهد كرد ، نسخه برداري ژنتيكي بين گونه هاي مختلف وخلق گونه هاي جديد خواهد بود . يك نمونه از اين پيوندهاي ژنتيكي كه فاش شده واتّحاديۀ اروپا مجوّز آنرا نداده كه عرضه بشود ، تزريق ژن يك نوع ماهي در گوجه فرنگي براي حفاظت از سرمازدگي مي باشد ، گرچه تحقيقاتي در اين زمينه سلامت آنرا براي مصرف انسان ها تأئيد مي نمايد . يك نگراني برحقّي كه بيشتر گروه هاي حقوق بشر ، كشاورزان ، كشورها و حتي افراد شكمو وعياّش همه روي آن اتفّاق نظر دارند اينست كه : گسترش كشت سلولي و اصلاح زيست فناورانه در سراسر جهان موجب نابودي تنوّع زيستي و منحصر به پرورش نوع يكتايي از گياهان شود. نوع مهندسي شدۀ گياهان مقاوم تر وتوسط باد گسترش پيدا مي كند . نگراني بجا اينست ، كه آن نوع غني ومناسبي كه مورد نظر مهندسي ژنتيك است وموجب توسعه ملت ها خواهد شد در دسترس قرار نگيرد . اخيرأ در مقالۀ يك اقتصادداني ادّعا شده است كه : در دنياي در حال توسعه يك بخش تخصّصي در حال شكوفه زدن است ، يعني جائيكه كشاورزان فقير با بهره وري پائين ، سود بيشتري از بخش توسعه يافته مشابه نصيب خود خواهند كرد ، وبجاي خريد حق امتياز مهندسي ژنتيك شركت هاي غربي ، بعضي از كشورهاي در حال توسعه حق انحصاري در زمينۀ برخي از محصولات براي خود بوجود خواهند آورد ، بسته به اينكه چه گونه هايي را بخواهند حفاظت نمايند شايد براي احتراز از پرداخت حق امتياز بعضي ها دست به خطاهائي از قبيل " بذر دزدي" نيز بزنند .

خمير ارگانيك نان درافشانه ها:

با اهمّيت ترين مسئله در بعمل آوردن كامل خميرنان ، مايه زدن به آن است . بنابراين براي كاهش ضايعات نان ، توليدكنندگان وفروشندگان خميرارگانيك بايد دقيقأ بدانند كه براي توليد تعداد معيّني ازنان يا كيك چه مقدار از خمير اصلي ( ارگانيك يا مايه ) لازم است . يك شركت سازندة خميرهاي ارگانيك گفته كه : باتوجه به اينكه در آغاز راه هستيم و رقيبي در غذاهاي مربوط به صبحانه نداريم ، درعرض دو سال 6 ميليون قطعه فروش داشته ايم . برهمين اساس چشم انداز آيندۀ اين نوع غذاها خوب جلوه مي نمايد . بعلاوه اخيرأ تنها فروشگاه اين نوع نان (باتر بلستر) شروع به آزمايش كدهاي اطلاعاتي مربوط به محصولات تهيه شده از اين خميرها نموده است تااهداف خريداران را رديابي نمايد مبني براينكه : آيا ميشود آنهارا ازطريق خواربارفروشي ها عرضه نمود .

خزۀ آب شور:

داستان غذا شبیه به داستان آب می باشد . درمجموع یک فرد برای زنده ماندن روزانه به حداقل 50 گالون آب وحدود یک گالون آب آشامیدنی نیاز دارد ، بنابراظهارنظر توکر : ولی منابع غذایی انسان ها (حیوانات، گیاهان وغیره) خیلی بیشترازآن به آب نیاز دارند . برای تولید غذای یک روز یک نفرانسان حدود 1320 گالون آب آشامیدنی نیاز است ، بسیاربیشترازمقدارآبی که ما همراه غذاها وبرای نوشیدن استفاده می کنیم . ضمنأ ایشان متذّکر می شود که برآوردهای یاد شده مربوط به مناطقی است که بیشتر گوشت مصرف می کنند . از طرفی با توجه به انفجارجمعیت گوشتخوار بخصوص در آفریقا ، چین و دیگر مناطق دنیا که کمیابی آب آشامیدنی درآن مناطق روزافرون خواهد بود وضع از این که هست وخیم تر خواهد شد . شاید روزی برسد که استحصال آب آشامیدنی از یخ های آلاسکا با ارزش تر ازاستخراج نفت در مناطق دیگر دنیا باشد .

وامّا آب شور داستان دیگری دارد : آب شور درهمه جا حتّی درمجاورت مناطق قحطی زده ودچار خشکسالی (وسال به سال بیشتر هم می شود) آفریقا هم بوفور یافت می شود. امّا معمّای آب شور این است که : بنابرنظردانشمندان وصاحب نظران درآن گیاهی مقاوم وبا ارزش رشد می کند که خزه يا جلبك نام دارد كه بصورت ژنتیکی بک نوع از اين انواع جلبک کنار دریاها در سیّاره ما در ربودن نیتروژن هوا بسیاربیشتر از آنچه برای رشد خود نیاز دارد کارآئی دارد . به عقیده توکر: نتیجه حل معمّای مذکور این خواهد بود که برای تغذیه جمعیت جهان بسیارآب کمتری مورد نیاز خواهد بود ، همچنین محصولات ژنتیکی گیاهانی که در آب های شور رشد ونموّ می کنند (خزه وجلبک) موجبات درمان ژنتیکی بیماران هموفیلی را نوید می دهد . دانشمندان علوم کشاورزی می گویند، آنطوریکه تصوّر می شود نمک بد نیست ، بطوریکه مردمان سواحل کشور هندوستان صدها سال کشاورزی مبتنی بر آب شور داشته اند . بنابراین پس چه چیزی آیندۀ با ارزش فعالیت های مبتنی برآب شور را رقم می زند ؟ جواب این سئوال در" کشت سلولی ژنتیکی جلبک آب شور " نهفته است . موفقیّت در این اقدام نه تنها موجب افزایش سوخت های فسیلی یا جایگزیني براي آنها خواهد شد بلکه موجب مصرف مولکول های کربن موجود در جوّ که قبلا برای ساختن آن سوخت ها در جوّ رها شده بود خواهد شد. حتّي بنابرنظر توكر با طرح هاي پيچيدۀ بيشتر ، مي توان بافشردن زيتون عصارۀ روغن آنرا گرفت . بسياري از گروه ها واتّحاديه ها درست مانند دولت هاي آمريكا وچين ميليون ها دلار صرف تحقيق براي توليد ژنتيكي بافت جلبك نمك دوست ( علت عطش بيمار هموفيلي) مي نمايند ، جلبكي كه مي تواند نيتروژن زيادي از هوا جذب نمايد درحالي كه مقدارآن بسيار بيشترازنياز جلبك براي زندگي است . مانع اصلي فناورانه كه لازم است بشر برآن چيره شود : تهيۀ نقشۀ ژنتيكي جلبك واصلاح آن بنحويكه بتواند نيتروژن بيشتري از هوا جذب نمايد . بعلاوه ميتواند بعنوان منبع سوخت نيز مورد استفاده باشد ، ومواد پروتئيني مغذّي وميكرب زدائي شدۀ آن نيز قابل استفاده است . بيشترين استفاده از آب آشاميدني درسراسردنيا براي توليد گياهاني كه درفراهم آوردن پروتئين مورد نيازدنيا دخيلند صرف مي شود ، حال آنكه جلبك آب شور قادر به تهيۀ غذاي مغذّي و پاستوريزه شده است . كه شايد با استفاده ازفناوري هاي پيشرفتۀ درلذيذ نمودن غذاها در كشورها مورد بهره برداري قرارگيرد . رستوران هاي غذاهاي آماده كه با استفاده از پودرهاي مختلف بعد از عمل آوري گوشت آنرا خوش طعم مي نمايند ، با جلبك آب شور نيزممكن خواهد شد .

بسته بندي هوشمند غذاها :

اگر بسته بندي غذاها مناسب نباشد كيفيت وتميزي وحالت بهداشتي خود را از دست خواهد داد واگربا عادات غذايي مردم سازگار نباشد مردم آن غذاها را نخواهند خورد . براساس مطالعه اي درزمينۀ بسته بندي غذاها ، روندهوشمند سازي تا سال 2019 بوقوع خواهد پيوست . بنحويكه نشانگرهايي دما وزمان انقضاي مصرف آنها را نشان خواهند داد و خواربارفروشي ها وتوزيع كنندگان مواد غذايي را ازتغييرات دماي غذاهاي بسته بندي شده رها نموده وبا جذب كننده هاي شيميايي زمانبندي شده آن غذاها را تازه نگاه خواهند داشت ، البته فناوري هوشمندسازي بسته بندي غذا هنوزبه نقطه اي كه اقتصادي باشد نرسيده است كه باچشم انداز آيندۀ هزينه - فايده دراين زمينه بزودي اقتصادي خواهد بود . پژوهشگران در كرۀ جنوبي ، هوستون وتكزاس راهي را براي درج اين نشانگرها در بسته بندي غذاها با هزينۀ واحد سه سنت يافته اند كه زودتر از زمان پيش بيني شده اتفّاق خواهد افتاد ، همچنين براي ساير شاخه هاي اصلي و مرتبط با فروش غذا از قبيل رديابي دارايي ها و موجودی انبارها وجلوگيري ازدزدي از مغازه ها اتفّاقات مشابه اي خواهد افتاد .

باتشکر از دانش آموز نصیر آبادی